«1821, Όλα στο φως».  από το Λύκειον των Ελληνίδων

 Στις 10 Σεπτεμβρίου 2021 στο Κηποθέατρο

       Το Λύκειον των Ελληνίδων, σε συνεργασία με την Ιερά Μητρόπολη Λαρίσης και Τυρνάβου, την Περιφέρεια Θεσσαλίας και το Δήμο Λαρισαίων, κρίνοντας ότι ο εορτασμός των 200 χρόνων από την Επανάσταση του 1821 αποτελεί μείζον γεγονός, παρουσιάζει την παράσταση « 1821, Όλα στο φως», την Παρασκευή   10 Σεπτεμβρίου 2021, ώρα 9μμ, στο Κηποθέατρο.

         Η παράσταση «1821, Όλα στο φως» επιχειρεί και ρίχνει φως σε σκοτεινές αλλά σημαντικές στιγμές της ελληνικής επανάστασης μέσα από τα τραγούδια, τους χορούς, τις αφηγήσεις, τους θρύλους, τους ύμνους. Με τη βοήθεια πλούσιου οπτικοακουστικού υλικού καθώς και με την προβολή στοχευμένων επιτόπιων καταγραφών και αφηγήσεων από τα μέρη δράσης του αγώνα φωτίζεται η ιστορία της αιματοβαμμένης πατρίδας μας με συγκλονιστικό τρόπο. Η παράσταση «1821, Όλα στο φως» είναι προϊόν έρευνας, μελέτης, και σκηνικής παρουσίασης του Δημήτρη Α. Τσιπλακούλη, καλλιτεχνικού Δ/ντή του Λυκείου των Ελληνίδων Λάρισας. Είναι ένα αφιέρωμα γεμάτο ένταση και συγκινησιακή φόρτιση, το οποίο  θα διδάξει, θα συναρπάσει και θα δονήσει τη συνείδηση του θεατή. Σ’ αυτό θα συνεισφέρουν και οι εξαιρετικοί μουσικοί, ο Κώστας Δεδούσης, ο Γιάννης Παυλόπουλος, ο Κώστας Παπαδημητρίου, ο Βασίλης Σαραντινός, η κομπανία των Ψαθάδων από τη Νάουσα και ο Θεόδωρος Κυριλλίδης. Και βέβαια, για άλλη μια φορά η έμπειρη χορευτική ομάδα εκπροσώπησης του Λυκείου των Ελληνίδων θα ερμηνεύσει με απαράμιλλο τρόπο τους χορούς μας και τα τραγούδια μας, μέσω των οποίων πιστοποιείται πως οι Έλληνες δεν αναμετρήθηκαν με την οθωμανική αυτοκρατορία για χρήματα και κτήματα. Ούτε ικέτεψαν τα δίκαιά τους με κλάψες και επικλήσεις του οίκτου των δυναστών. Άδραξαν τα ξίφη και τα καριοφίλια, ορκίστηκαν στο Ευαγγέλιο, έκαναν τον σταυρό τους και έβαλαν εναντίον των αλλόπιστων.

        Στο πλαίσιο των δύσκολων ημερών που διανύουμε, αλλά χωρίς να λείπει κάτι από την αίγλη και τη λάμψη που αρμόζει στην περίσταση, η παράσταση «1821, Όλα στο φως» διεκδικεί το δικό της μέρισμα συνέργειας και εξωστρέφειας.

  Με σεβασμό στις υγειονομικές και κοινωνικές εξελίξεις και τηρώντας όλα τα προβλεπόμενα μέτρα βάσει του ισχύοντος υγειονομικού πρωτοκόλλου, επιχειρείται αυτή η παράσταση ως ελάχιστος φόρος τιμής στους μάρτυρες- αγωνιστές της επανάστασης του 1821.

  https://www.youtube.com/watch?v=YdylLXcn5pk

Γράφει ο Ευάγγελος Λ. Ντάβας, Φιλόλογος

Η σχέση του Νεοέλληνα με το φως αποτελεί μία από τις διαχρονικότερες και αξεδιάλυτα ριζωμένες στη συλλογική συνείδηση σχέσεις. Μια πρόχειρη αναδρομή στη σύγχρονη ποιητική δημιουργία, για παράδειγμα, το επιβεβαιώνει εμφατικά, δίνοντας την αίσθηση ότι το βιβλικό ‘εν αρχή ην ο λόγος‘ μετουσιώνεται για τον λαό μας σε ‘εν αρχή ην το φως’. Από το παλαμικό «Το φως παντού, κι όλο το φως, κι όλα το φως τα δείχνει» στο «Ω φως… σε σένα η προσευχή κι η δέηση κι η λατρεία» του Ρώμου Φιλύρα κι από εκεί στον Ρίτσο που διαλαλεί πως «εμείς δεν ξέρουμε τι είναι η ομίχλη/εμείς που λες όλα τα φτιάχνουμε στο φως» μέχρι το «υπερούσιο/Απρόσιτο φως» του Τάκη Βαρβιτσιώτη, η πρωτοκαθεδρία της έννοιας του φωτός σημαδεύει τη νεοελληνική παράδοση.

Υπό αυτό το πρίσμα, η επιλογή, για την πρόσφατη θεματική παράσταση του Λυκείου των Ελληνίδων Λάρισας, του τίτλου ‘Όλα στο φως’ δε θα μπορούσε να είναι πιο εύστοχη. Κι αυτό όχι μόνο γιατί αφουγκράζεται τον παλμό της προαναφερθείσας παράδοσης, αλλά και γιατί μέσω της ανάδειξης του φωτός σε κεντρική ιδέα υποβάλλει την αντιθετική του σχέση με το σκότος και, επομένως, συνεκδοχικά τη διάζευξη της αλήθειας με το ψεύδος. Συνεπώς, ο τίτλος σηματοδοτεί την προσπάθεια του εγχειρήματος, να παρουσιαστούν δηλαδή η προετοιμασία και η πραγματοποίηση της ελληνικής Επανάστασης πέρα από εξωραϊσμούς που ταλαιπώρησαν όχι λίγο την ιδρυτική αυτή πράξη του σύγχρονου κράτους μας· να κυριαρχήσει η αλήθεια ως μοναδικό αντίδοτο στη λήθη που επιβάλλουν η άγνοια ή η παραποίηση του απελευθερωτικού αγώνα του 1821. 

Ξεκινώντας από τα προεπαναστατικά χρόνια και την προσπάθεια του Ρήγα να συνεγείρει τον υπόδουλο Ελληνισμό και περνώντας από την παράδοση του κρυφού σχολειού, η παράσταση στάθηκε με ευθυκρισία απέναντι στις ματαιωμένες προσδοκίες του ξεσηκωμού του 1770, γνωστού ως Ορλωφικά, και έδωσε την ευκαιρία να ανακαλέσουμε στη μνήμη το -δυστυχώς, διαρκώς επίκαιρο- επίγραμμα του Σολωμού «Δυστυχισμένε μου λαέ, καλέ κι ηγαπημένε/πάντοτ’ ευκολόπιστε και πάντα προδομένε». Κατόπιν, μας έκανε κοινωνούς του Αγώνα, γεμάτου ηρωισμό και αυταπάρνηση, όπως εύστοχα εκφράζονται στην ισοτοπία ζωή=ελευθερία· γιατί, στην πραγματικότητα, μέσω του συνθήματος των Αγωνιστών ‘ελευθερία ή θάνατος’ δε διατυπώνεται μια γενικότερη άρνηση απέναντι στη ζωή αλλά η κατάφαση ενός θανάτου που είναι προτιμότερος από τη βάσανο της σκλαβιάς, ενός θανάτου ζείδωρου εντέλει.

Με τη βοήθεια της τεχνολογίας, παρακολουθήσαμε κατάλληλα επιλεγμένες αφηγήσεις πανεπιστημιακών δασκάλων για την επίμαχη περίοδο καθώς και επιτόπιες καταγραφές παραδοσιακών χορών και τραγουδιών, που οφείλουμε να ομολογήσουμε ότι συνδέονταν αρμονικά με τα επί σκηνής δρώμενα και έδωσαν τη δυνατότητα να έρθουμε σε επαφή με λιγότερο προβεβλημένες σελίδες της Επανάστασης, όπως το ολοκαύτωμα της Σαμοθράκης (1821) ή η καταστροφή της Κάσου (1824). 

Αυτό, όμως, που ιδίως κατάφερε η παράσταση ήταν να φωτίσει τα ανθρωποβόρα γεγονότα του Ξεσηκωμού με εκείνο το σεφερικό «αγγελικό και μαύρο φως», που συνδέεται προαιώνια με την ύπαρξή μας. Για τη λαϊκή μούσα, δηλαδή, ο θάνατος του Διάκου ή το παιδομάζωμα  δεν τροφοδοτούν θλιβερή σιωπή, αλλά αποτελούν έναυσμα για τραγούδι και χορό. Μέσα στο μαύρο φως του θανάτου ο άνθρωπος αρπάζει την εκτυφλωτική αχτίδα της συνέχισης της ζωής, την ελπίδα ενός αισιόδοξου μέλλοντος και βρίσκει το κουράγιο να ντύσει με μουσική και κίνηση τα παθήματά του. Αυτό το στοιχείο της μη διάκρισης των αντιθέτων (ζωή+θάνατος, λύπη+χαρά), υπαρκτό ήδη από τον καιρό του Παρμενίδη, κατάφερε να είναι διαρκώς παρόν στην παράσταση του Λυκείου, γεγονός που φανερώνει ουσιαστική μελέτη, βαθιά γνώση της ελληνικής ταυτότητας και ειλικρινή σεβασμό της ατελούς ανθρώπινης ύπαρξης.

Ενσαρκωτές των παραπάνω ιδεών οι ακάματοι χορευτές του Λυκείου των Ελληνίδων, με τις προσεγμένες ενδυμασίες, πέτυχαν με τη σειρά τους κάτι εξίσου αξιομνημόνευτο. Κατάφεραν να διατηρήσουν την ατομική τους ταυτότητα χωρίς αυτό να καταλήγει σε βάρος της ομάδας. Για παράδειγμα, οι πρωτοχορευτές στους μακεδονικούς χορούς Γκάιντα και Νιζάμικος (μοναδικά επιβλητικές οι φορεσιές των Γενιτσάρων) μάς συγκίνησαν με τη δεξιοτεχνία και την πλαστικότητα του κορμιού τους, επικοινωνώντας εσώτερα με τους εξαίρετους μουσικούς και τους συγχορευτές τους, ώστε να έχουμε τελικά την εντύπωση ότι αντικρίζουμε ένα και το αυτό παλλόμενο σώμα που προσπαθεί να διαρρήξει τους βαρυτικούς νόμους. Ένα σώμα ηχείο του έρωτα για την ίδια την ύπαρξη. Ένα σώμα σε πλήρη αντίστιξη με το εκχυδαϊσμένο και ναρκισσευόμενο κορμί των καιρών μας, που διψά για προβολή στα κάθε λογής μέσα κοινωνικής δικτύωσης.

Παρόμοια, στη μορφή της προεξάρχουσας στον Χορό των κουταλιών εκφράστηκε με ενάργεια η χάρη όλου του γυναικείου ομίλου, που με τη δωρική του θηλυκότητα υπογράμμισε τη διαρκή συνύπαρξη της ορμής της ζωής (όπως αυτή εκφράζεται με τη μουσική και την κίνηση) με εκείνη του θανάτου (η ηρωική θυσία των γυναικών, σε ποικίλες περιπτώσεις, κατά τη διάρκεια του Αγώνα).

Μέσα από ένα πανόραμα του Ελληνισμού μέχρι τον Πόντο, η παράσταση του Λυκείου των Ελληνίδων ανέδειξε τη νοητή γραμμή που συνδέει, τελικά, τον άνθρωπο πέρα από χωροχρονικούς προσδιορισμούς. Πρόβαλε, δηλαδή, τη θυσία για το σπουδαίο ιδανικό της ελευθερίας ως την απόλυτη νίκη της θνητής ζωής επί του αθανάτου θανάτου· μια νίκη που η χριστιανική υμνολογία εκφράζει συγκλονιστικά στον στίχο ‘θανάτω θάνατον πατήσας’. Απέδωσε στην ανθρώπινη θέληση τις αληθινές της διαστάσεις ως κινητήριου μοχλού του κόσμου. Πρόσφερε εκείνο που περισσότερο έχουμε ανάγκη στις δυσβάσταχτες εποχές που ζούμε και το οποίο γλαφυρά περιγράφει το καταληκτικό τραγούδι της παράστασης: την απαντοχή, την ελπίδα πως πάντα μετά το σκοτάδι ανατέλλει το φως. Κι αν ο Ελύτης αναφωνεί «Άξιον εστί το φως», ας μας επιτραπεί να αναφωνήσουμε με τη σειρά μας «Άξιον εστί το Λύκειον». 

Αχ ψυχή μου, μη λυγίζεις…

Από τον Μάξιμο Χαρακόπουλο*

 Θα φανεί στο χειροκρότημα… Οι παρατεταμένες επιδοκιμασίες του κοινού όταν «έπεσε η αυλαία» με το τραγούδι-προτροπή «Αχ ψυχή μου, μη λυγίζεις…» του Σταμάτη Σπανουδάκη από τα χείλη των κοριτσιών του Λυκείου Ελληνίδων ήταν η επιβράβευση της εξαιρετικής παράστασης στο Κηποθέατρο για τα 200 χρόνια από την Επανάσταση του ‘21.

Αξίζει στο Λύκειο Ελληνίδων ο δημόσιος έπαινος της «εκκλησίας του δήμου», τον οποίο εισέπραξαν και με το παραπάνω από όλους όσοι μείναμε καθηλωμένοι, πλέον των δύο ωρών, στη μοναδική αυτή εκδήλωση εθνικής ανάτασης για τα διακοσιοστά γενέθλια της εθνικής μας παλιγγενεσίας «1821, Όλα στο φως». Το ορόσημο αυτό, λόγω της συγκυρίας της πανδημίας, δεν ευτύχησε να τύχει των εορτασμών που έπρεπε. Έτσι, όμως, εκτιμούμε περισσότερο εκδηλώσεις που δεν χάνονται «μες στην πολλή συνάφεια του κόσμου, μες στις πολλές κινήσεις κι ομιλίες» κατά τον Αλεξανδρινό ποιητή.

Μπαίνοντας στο Κηποθέατρο, όπου με υποδέχθηκαν οι υπεύθυνοι του Λυκείου και υπό το κράτος της κούρασης του ταξιδιού από την Αθήνα, ρώτησα, ολίγον… αγενώς, πόση ώρα διαρκεί η παράσταση. Δικαιολογήθηκα «επιστρατεύοντας» τον Τσόρτσιλ που έλεγε ότι «μια ομιλία πρέπει να εξαντλεί το θέμα όχι το κοινό». Όταν με πληροφόρησαν ότι διαρκεί δύο ώρες είπα μέσα μου θα «οπλιστείς» με υπομονή. Τελικά, το δίωρο θέαμα δεν «εξάντλησε» ούτε το θέμα -επιτελικό στέλεχος των ενόπλων δυνάμεων δικαίως επισήμανε ότι δεν είχε αναφορά στην Κρήτη- ούτε βεβαίως «εξάντλησε» τους παρευρισκόμενους. Εκτός ίσως από κάποιους της πρώτης σειράς, αλλά όσοι αποχώρησαν μαζί με τους φωτογράφους, προφανώς είχαν και άλλες υποχρεώσεις.

Ήταν μια ενδιαφέρουσα εναλλαγή λόγου με την ηχογραφημένη φωνή καταξιωμένων ιστορικών-όπως της Μαρίας Ευθυμίου ή του Σαράντου Καργάκου- με τραγούδια και χορούς από εμβληματικά σημεία αναφοράς της Επανάστασης.

Αναμφίβολα, το δημοτικό τραγούδι και οι χοροί συνέβαλαν καθοριστικά στη διατήρηση της ρωμαίικης ταυτότητας των ραγιάδων, της εθνικής ιδιοσυστασίας μας στη διάρκεια της μακράς οθωμανικής δουλείας. Από τον Μοριά και τη Ρούμελη μέχρι τον Πόντο και την Κάσο -που λίγοι ίσως γνωρίζουν ότι υπέστη ολοκαύτωμα- τη Μακεδονία του Εμμανουήλ Παππά και την Ήπειρο, το δημοτικό τραγούδι -ενίοτε ως μοιρολόι- αλλά και οι χοροί με τις αρχαιοελληνικές ρίζες υπενθύμιζαν στους υπόδουλους Ρωμιούς τις ρίζες τους, την καταγωγή τους, τόνωναν την εθνική τους συνείδηση. Ακόμη και η οδυνηρή εμπειρία του παιδομαζώματος έγινε μοιρολόγι, αλλά και χορός, στη Θράκη και αλλού, για να μην ξεχνούν οι Έλληνες τις περιόδους της βάρβαρης στρατολόγησης γενιτσάρων από τους Οθωμανούς κατακτητές. Ακούγοντας το τραγούδι θυμήθηκα την ιστορία με τα τρία αδέλφια «Γραικός, Γενίτσαρος και Βενετσιάνος», στο ανάγνωσμα των παιδικών μας χρόνων στο Δημοτικό, που ανταμώνουν στου πατέρα τους, «του γερό Χωραφά, τον τάφο».

Παρά τη διασταύρωση της ηχούς από τις ομιλίες που ακούγονταν απ’ την κομματική εκδήλωση στο ποτάμι και τις μουσικές από το Αλκαζάρ, οι θεατές είχαν την αίσθηση της συμμετοχής σε μυσταγωγία. Θαρρείς και κρατούσαν την αναπνοή τους ακούγοντας το μοναχικό μοιρολόι από την πρώτη του χορού «έχε γεια καημένε κόσμε, έχε γεια γλυκιά ζωή και ‘συ δυστυχή πατρίδα έχε γεια παντοτινή». Μοναδικοί χορευτές, ξεχωριστοί μουσικοί, εντυπωσιακές φορεσιές, σε ένα εξαιρετικά ποιοτικό αποτέλεσμα. Το Λύκειο Ελληνίδων τιμά τη μακρά παράδοσή του που χαρακτηρίζεται από ποιότητα, που ανταμείβει στο έπακρο τους συμμετέχοντες. Άκουσα ότι κάποτε ένας Σιμωνοπετρίτης μοναχός ρώτησε τον μεγάλο Ν.Γ. Πεντζίκη πώς του φάνηκε η πανήγυρις στην Αγιορείτικη μονή που αναπαύονταν. Αν θυμάμαι καλά τα λόγια του ήταν «ως συνήθως είχε την ατέλεια να είναι όλα τέλεια!». Εύχομαι αυτή την… ατέλεια της τελειότητας να έχουν πάντα οι εκδηλώσεις του Λυκείου Ελληνίδων!

*Ο Μάξιμος Χαρακόπουλος είναι γενικός γραμματέας της Διακοινοβουλευτικής Συνέλευσης Ορθοδοξίας, βουλευτής Λαρίσης της Νέας Δημοκρατίας, πρώην υπουργός.