Η ΙΕΡΑ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΣ ΛΑΡΙΣΗΣ ΚΑΙ ΤΥΡΝΑΒΟΥ ΚΑΙ ΤΟ ΛΥΚΕΙΟΝ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΔΩΝ ΛΑΡΙΣΑΣ σε ένα ταξίδι γνώσης των ιστορικών μας στιγμών με τη θεματική παράσταση «Αγκαλιάζοντας τη γη της Μικράς Ασίας» https://www.youtube.com/watch?v=sgx_GKein_g με την χορευτική Ομάδα του Λυκείου των Ελληνίδων Λάρισας έρευνα, σκηνική παρουσίαση: Δημήτρης Α. Τσιπλακούλης Μία παράσταση, φόρος τιμής στη Μικρασιατική παράδοση, στο δράμα της καταστροφής του 1922 και στην αναγέννηση στον ελλαδικό χώρο Καθώς φέτος συμπληρώνεται ένας αιώνας από τον ξεριζωμό της ελληνικής παρουσίας στη Μικρά Ασία και την Ανατολική Θράκη, το Λύκειον των Ελληνίδων Λάρισας σε συνεργασία με την Ιερά Μητρόπολη Λαρίσης και Τυρνάβου, ζωντανεύει τις μνήμες της Μικράς Ασίας ακουμπώντας στο τραύμα του ξεριζωμού του 1922. Στόχος είναι να παραμείνει ζωντανή η ανάμνηση, να διατηρηθεί με κάθε λεπτομέρεια η προσφυγική εμπειρία στη μνήμη, προσωπική αλλά και συλλογική. Αυτό το δράμα, που συγκλόνισε βαθιά την ελληνική ψυχή, είναι αποτυπωμένο στη λαϊκή παράδοση της Μικράς Ασίας. Μέσα από τη μουσική, το χορό και το τραγούδι, αποτυπώνονται η ζωή στις αλησμόνητες πατρίδες, η Καταστροφή του 1922, ο βίαιος εκτοπισμός, το αίσθημα της απώλειας, της νοσταλγίας και η προσφυγιά, η ενσωμάτωση στον ελλαδικό χώρο, η αναγέννηση, το θαύμα. Η παράσταση «Αγκαλιάζοντας τη γη της Μικράς Ασίας» είναι προϊόν έρευνας, μελέτης, και σκηνικής παρουσίασης του Δημήτρη Α. Τσιπλακούλη, καλλιτεχνικού Δ/ντη του Λυκείου των Ελληνίδων Λάρισας. Οι χορευτικές ομάδες του Λυκείου των Ελληνίδων, ερμηνεύουν με απαράμιλλο τρόπο τους χορούς και τα τραγούδια των αλησμόνητων τόπων με τη συνεισφορά εξαιρετικών μουσικών. Οι χοροί και τα τραγούδια, όπως και οι αφηγήσεις – προσωπικές μαρτυρίες ή λογοτεχνικά έργα, παρουσιάζουν μια εξιδανικευμένη εικόνα του τόπου προέλευσης των προσφύγων, όπου η πατρίδα, εκτός από «χαμένη», γίνεται και «αλησμόνητη». Η ζωή εκεί παρουσιάζεται ονειρική και εκ διαμέτρου αντίθετη με την καταθλιπτική και γκρίζα εικόνα της καταστροφής και της προσφυγιάς. Μέσα από την παράσταση «Αγκαλιάζοντας τη γη της Μικράς Ασίας», ο χορός, το τραγούδι, η μουσική, η ιστορική αφήγηση τροφοδοτούν με αναπαραστάσεις και εικόνες τη συλλογική μνήμη. Οφείλουμε, λοιπόν, να διαφυλάξουμε τη μνήμη για να μας διδάσκει τον αναστοχασμό και την ομοψυχία. Δεν ξεχνούμε ότι η Μικρασία της αρχαιότητας, του Βυζαντίου αλλά και των Φώτη Κόντογλου, Ηλία Βενέζη, Κοσμά Πολίτη, Διδώς Σωτηρίου, Μανώλη Καλομοίρη, Γιάννη Κωνσταντινίδη κ.ά., του ρεμπέτικου και της παράδοσης είναι η Μικρασία της δικής μας πατρίδας, που σημάδεψε τις τύχες του Ελληνισμού με ανεξίτηλο τρόπο, ως καρδιά της παντοτινής Ρωμιοσύνης. στην παράσταση συμμετείχαν οι μουσικοί: Κώστας Δεδούσης, κλαρίνο Γιάννης Παυλόπουλος, βιολί τραγούδι Κώστας Γεδίκης, ούτι, πολίτικο λαούτο, τζουράς, μπουζούκι Κώστας Παπαϊωάννου, κανονάκι Γιάννης Καραμανιώλας, κοντραμπάσο Βασίλης Σαραντινός κρουστά, τραγούδι Τριαντάφυλλος Κωνσταντινίδης, θρακιώτικη γκάιντα, καβάλι Νίκος Μπόζογλου, ακορντεόν Θεόδωρος Κυριλλίδης, ποντιακή λύρα, τραγούδι Τραγουδούν Βασίλης Αγροκώστας Σοφία Ζαχάρη Συμμετείχε το χορωδιακό σύνολο παραδοσιακής μουσικής του Λυκείου των Ελληνίδων Λάρισας, υπό τη διδασκαλία του Κώστα Δεδούση. ΜΙΑ ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ ΤΗΣ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗΣ ΤΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΕΛΛΗΝΙΔΩΝ ΛΑΡΙΣΑΣ Αγκαλιάζοντας τη γη της Μικράς Ασίας* Το σημείωμα αυτό αφιερώνεται στη μνήμη της Θέλμας Ζητωνούλη (γράφει ο Ευάγγελος Λ. Ντάβας)* Επιχειρώντας να διασχίσουμε αντίθετα τον ποταμό της ιστορίας της Μικράς Ασίας οδηγούμαστε στη λαμπρή πνευματική κίνηση της περιοχής, σε ένα Νόμπελ (Γ. Σεφέρης), στους υλοζωιστές φιλοσόφους και, τελικά, στην κοιτίδα του, τον πρώτο ελληνικό Αποικισμό. Κι αν η Καταστροφή υπήρξε η οδυνηρότερη πράξη ενός δράματος, ο σχεδιασμός του οποίου εξέφευγε των ελληνικών χειρών, πόσο εύκολο είναι να αντιμετωπιστεί με οξυδέρκεια αυτή η χαίνουσα πληγή της συλλογικής μας μνήμης και να αποφευχθούν εθνικιστικές εξάρσεις, άσκοποι γόοι, ανούσιες μεμψιμοιρίες; Με αυτόν τον προβληματισμό προσήλθαμε στην τελευταία θεματική παράσταση του Λυκείου των Ελληνίδων Λάρισας, έχοντας παράλληλα μιαν επιπλέον σκέψη. Κατά πόσο, δηλαδή, το σημαίνον του τίτλου θα ταυτίζονταν με το σημαινόμενό του. Κατά πόσο δε θα παρακολουθούσαμε μια στείρα αναπαράσταση της ζωής και του ξεριζωμού των κατοίκων της Ιωνίας αλλά μια τρυφερή χειρονομία, μιαν αγκαλιά ενσυναίσθησης των ανθρώπινων παθών, άρα μια χειρονομία μεγαλοσύνης. Με το ξεκίνημά της η παράσταση πρόβαλε την πνευματική ακτινοβολία και τον κοσμοπολιτισμό του ελληνισμού της Μικράς Ασίας, σε μια σφιχτοδεμένη διαδοχή, ώστε τελικά ο θεατής να λησμονεί ότι παρακολουθεί ένα προκαταβολικά μελετημένο θέαμα και να αισθάνεται ο ίδιος μέλος αυτού του παλλόμενου κόσμου. Ερχόμαστε, έτσι, στην πρώτη αρετή της παράστασης, τη ροϊκότητά της· που δεν έχει να κάνει μονάχα με την επιτυχή συναρμογή των επιμέρους κομματιών της αλλά κυρίως με την εξισορροπητική συγκίνηση που τη διατρέχει. Για παράδειγμα, στους χορούς και τα τραγούδια που αποδόθηκαν (αξίζει να σημειωθεί εδώ η άρτια παρουσία τόσο των μουσικών, των τραγουδιστών όσο και της γυναικείας χορωδίας του Λυκείου) εντοπίζεται αυτό που ο Νίτσε θα αποκαλούσε εναρμόνιση του απολλώνιου με το διονυσιακό στοιχείο. Οι παρορμητικές, δηλαδή, χαρές της ζωής, η δίψα για γλέντι και ανθρώπινη επαφή δεν αντιστρατεύονται τη λογική, τη μετριοπάθεια και την επίγνωση του πρόσκαιρου της ύπαρξης. Ας πούμε, ο Καρσιλαμάς Προποντίδας ισορρόπησε μεταξύ της απόλυτης, διονυσιακής κατάφασης του βίου και της σοβαρότητας, του διαρκούς ελέγχου των εκφραστικών μέσων των χορευτών, ώστε το θέαμα να μην εκπίπτει σε απλή αναπαράσταση των ορμών της ζωής. Τούτο έγινε ιδιαίτερα αισθητό στους καππαδοκικούς χορούς των μαντηλιών και των μαχαιριών, όπου η χάρη και ο δυναμισμός αντίστοιχα συνυπήρχαν με τον απόλυτο έλεγχο των χορευτών στο σώμα τους, γεγονός που φανερώνει την εξαιρετική διδαχή που έλαβαν και την αφοσίωσή τους. Αντικρίσαμε στην πράξη την αριστοτελική αρετή της μεσότητας, το ‘Μέτρον άριστον’ του Κλεόβουλου του Λίνδιου. Ή, για να το θέσουμε διαφορετικά, είδαμε να σαρκώνονται τα λόγια του εθνικού μας ποιητή: «Πρέπει πρώτα με δύναμη να συλλάβει ο νους κι έπειτα θερμά να αισθανθεί η καρδιά ό, τι ο νους συνέλαβε». Εκεί, όμως, που η εξισορρόπηση αυτή άγγιξε ύψη μοναδικά είναι στο μοιρολόγι για την καταστροφή της Σμύρνης. Ο όμιλος των ερμηνευτριών (σπουδαία η κορυφαία) δε θρήνησε «με των δειλών τα παρακάλια και παράπονα», αλλά επέτρεψε στη βαθιά συντριβή να συνυπάρξει με την αξιοπρεπή εγκαρτέρηση, αφήνοντας έτσι να αναδυθεί το μεγαλείο της ανθρώπινης ύπαρξης, που αν δεν παραδίδεται στο σκότος είναι γιατί γνωρίζει ότι εντέλει αυτό αποτελεί εκδοχή του φωτός. Τούτη η αρχή της συνύπαρξης των αντιθέτων, το συναμφότερον, γνώρισμα χαρακτηριστικό της ελληνικής κουλτούρας, που δέχεται το τραγικό ως στοιχείο της ζωής, οδηγεί στην απόρριψη των δυϊστικών κοσμολογικών μοντέλων και στην αποκατάσταση της ενότητας του όντος. Η βαθιά εμπέδωση της αρχής αυτής έφερε εκείνο για το οποίο έγινε λόγος προηγουμένως, τη ροϊκότητα της παράστασης, της οποίας την ιδέα συνέλαβε προφανώς ένας ‘δημιουργός-γεωμέτρης’. Σε αυτό το πλαίσιο, η τοποθέτηση των χορευτών στον χώρο και η συνεχής τους επαφή με αυτόν υπογράμμισαν το δέσιμο του ανθρώπου με την κοιτίδα του, τη μητρική γη, τη Μητέρα-Γη. Η στάση των σωμάτων τους, όχι μόνο στους έντονους, πολεμικούς χορούς του Πόντου (καθώς καμία αλησμόνητη Πατρίδα δεν έλειψε από την προσπάθεια του Λυκείου) αλλά και στον ανάλαφρο Καρσιλαμά ή τον Συρτό των γυναικών της Σμύρνης -σα μια αόρατη κλωστή να τις κρατούσε να μην ανυψωθούν- αποτέλεσε υπόμνηση του δεσμού των Μικρασιατών με τη γη τους, συνεπώς του ατόμου με τη μήτρα της ύπαρξής του. Η χαρά του εγκόσμιου βίου συνδέθηκε με την επιστροφή στην υπερκόσμια αχρονία, στη μητρική αγκαλιά της γης, στην απόλυτα συμβιωτική εμβρυϊκή κατάσταση. Έτσι, είδαμε το εδώ να συνομιλεί με το επέκεινα, το ορατό με το αφανές, το εμπειρικό με το πνευματικό· πάλι ο ενισμός, η μη διάκριση των αντιθέτων. Γι’ αυτό και ο ξεριζωμός αποδόθηκε με την αξιοπρέπεια για την οποία μιλήσαμε ήδη. Γιατί η παράσταση ανέδειξε σε σύμβολο τον άνθρωπο που ενώ γνωρίζει πως είναι άθυρμα στις ατραπούς της Ιστορίας, ξέρει συγχρόνως ότι είναι κύριος του εαυτού του. Τούτη η επίγνωση, άλλωστε, οδήγησε τους πρόσφυγες να προχωρήσουν και να προκόψουν φτάνοντας στην Ελλάδα, την «ακομμάτιαστη και αμέτρητη Μητέρα» κατά τον Παλαμά (άλλο αν αυτή η μητέρα αποδείχτηκε μάλλον μητριά). Υπό αυτό το πρίσμα, η παράσταση του Λυκείου αποτελεί έναν ύμνο του θνητού βίου. Ακόμα περισσότερο μια χειρονομία συμφιλίωσης με το αναπόδραστο τέλος, όπως χαρακτηριστικά διαφαίνεται στον στίχο ενός από το πλήθος των τραγουδιών που ακούστηκαν: «Εγώ για σένανε σκίζω τη γης και μπαίνω». Με τρόπο συγκλονιστικό ο πόθος για το ερωτικό αντικείμενο ταυτίζεται με τον πόθο για τη χοϊκή αγκαλιά της γης. Ώστε καταλήγουμε στην ισοτοπία ερωτικό αντικείμενο=γη=πατρίδα. Κι αφού η γη είναι η μήτρα της αέναης αναγέννησης, δεν μπορεί παρά απέθαντη να είναι και η Πατρίδα. Να λοιπόν, γιατί η Μικρά Ασία τροφοδοτεί τη σκέψη μας 100 χρόνια μετά την Καταστροφή. Να γιατί δικαιούμαστε να μιλούμε όχι για αρπαγμένες αλλά για αλησμόνητες και αιώνιες Πατρίδες. Επομένως, να γιατί η μισαλλοδοξία και η εκδικητική διάθεση δεν αποτελούν γνωρίσματα του τοπικού πολιτισμικού μας συστήματος. Τελικά, να γιατί οι αρχικοί μας προβληματισμοί θρυμματίστηκαν. Γιατί η παράσταση του Λυκείου των Ελληνίδων Λάρισας μαζί με τη μικρασιατική γη αγκάλιασε τρυφερά ολάκερη την ανθρώπινη ύπαρξη και την τοποθέτησε εντός ενός πολυκύμαντου ωστόσο αρραγούς Κόσμου, ενός Κόσμου ουροβόρου. Και είμαστε ευγνώμονες στο Λύκειον για αυτό. *Ο Ευάγγελος Λ. Ντάβας είναι φιλόλογος | 
